We zijn op de wereld om mekaar te helpen, nietwaar? Ik deel mijn kennis met jullie en professor Mattens, hoogleraar Nederlandse taalkunde – tussen haakjes, niet ‘professor Nederlandse taalkunde’, want dat is wel heel informeel – professor Mattens, dus, deelt zijn kennis met mij.

Volgens hem heb ik in een van mijn taalmails iets over het hoofd gezien. “Zo niet begint de NMBS pas in 2005 met de werkzaamheden” is niet helemaal correct. Dat had moeten zijn: “Zo niet, dan begint de NMBS pas in 2005 met de werkzaamheden.”

Professor Mattens heeft ongetwijfeld gelijk. Maar toch. Twijfel is het begin van de wijsheid. Dus, even naar mijn Nederlandse collega’s van Onze Taal gebeld. En ja hoor, met ‘dan’ klinkt het volgens hen veel beter. Zij zeggen het nooit zonder. Is het dan Belgisch? Toch niet, want ook in Nederlandse teksten ontbreekt ‘dan’ wel eens.

‘Zo niet’ is eigenlijk een klein zinnetje. Het is de verkorte vorm van ‘zo het voorgaande niet van toepassing is’. Na zo’n zin ben je algauw geneigd om met ‘dan’ door te gaan. Waarom zou je dat dan ook niet na de verkorte vorm doen?

Maar waarom wel eigenlijk? Als je met een voorwaardelijke bijzin begint, hoef je die ‘dan’ niet per se te schrijven. Ik heb ze daarnet ook weggelaten. Dan moet dat ook na de verkorte vorm kunnen. Ja toch?

“Om het nog spreektaliger te maken, kun je ‘zo niet’ beter door ‘anders’ vervangen”, voegt professor Mattens eraan toe. Gelijk heeft hij. Zou dat ook niet verklaren waarom ‘dan’ soms wegvalt na ‘zo niet’? Misschien zien we ‘zo niet’ helemaal niet als een beknopt zinnetje, maar wel als een bijwoord, net zoals ‘anders’. Misschien schrijven we daarom ‘zoniet’ dikwijls als één woord, al mag dat niet van de Woordenlijst?

Nog veel onbeantwoorde vragen dus. Maar dat zal niet lang meer duren, want ik heb het probleem aan de verzamelde Vlaamse en Nederlandse taaladviseurs voorgelegd. We zijn op de wereld om mekaar te helpen, nietwaar?

Lees het advies op taaladvies.net.