Deze column is verouderd. Lees ook het advies helemaal onderaan.
Heb je dat vroeger ook weleens gedaan, een streepje door de d aan het eind van een voltooid deelwoord gehaald? Als het nodig was, kon je dan met een uitgestreken gezicht tegen de leraar zeggen dat “het echt wel een t is, hoor meneer”. Meestal trapte hij er niet in, maar ja, wie niet waagt niet wint.
Waarom ik dat allemaal vertel? Omdat zo’n koppelletter van d en t in het Nederlands best wel handig zou kunnen zijn. Al was het maar om het voltooid deelwoord van ‘briefen’ te spellen. Want hoe doe je dat? Dat vroeg de persdienst me.
Sinds de nieuwe spelling van kracht is, hebben we eindelijk regels voor het spellen van werkwoorden die we uit het Engels hebben overgenomen. Die werkwoorden gedragen zich net als de goede oude Nederlandse werkwoorden volgens de regel van ‘’t kofschip’. Als de stam eindigt op een stemloze medeklinker uit ‘’t kofschip’, dan krijg je een t in de verleden tijd en het voltooid deelwoord. Eindigt de stam op een stemhebbende medeklinker, dan krijg je een d.
De stam van een werkwoord is de vorm die je overhoudt als je de uitgang van de volle vorm weglaat – en nu komt het – zoals je die volle vorm ‘uitspreekt’. Neem ‘verhuizen’. Je laat de uitgang weg en je houdt over: ‘verhuiz’, de stam, met een z. Die z zit niet in ‘‘t kofschip’ en daarom zeggen we ‘verhuisde’.
De uitspraak bepaalt dus of je d of t schrijft. Nu rest er maar één vraag: hoe spreek je die Engelse werkwoorden uit? En dat wil nu net weleens verkeren. Neem ‘leasen’. De Engelsen spreken dat – o uitzondering – met een s uit, als ‘liesen’. In het Nederlands hoor je ook dikwijls ‘liezen’ zeggen. Wat wordt het dan, d of t? Vergelijk het met ‘niesen’ en ‘niezen’. In de verleden tijd wordt dat ‘nieste’ en ‘niesde’. Net zo mag je van de Woordenlijst kiezen tussen ‘leaste’ en ‘leasde’.
Maar hoe spreek je ‘briefen’ uit? Volgens de Engelse regels van de kunst spreek je dat met een f uit. Dus eindigt de stam op een f en krijg je een t in ‘briefte’ en ‘gebrieft’. Alleen zijn er ook een heleboel mensen die ‘brieven’ zeggen. In dat geval eindigt de stam op een v en krijg je ‘briefde’ en ‘gebriefd’. Volgens de Woordenlijst mag dat niet, maar van de Spellingwijzer mag het wel. Jammer voor de v-zeggers, maar als openbare omroep moeten wij de Woordenlijst volgen. Wij hebben dus geen keus: ‘gebrieft’, zo spel je dat.
Was het weer te ingewikkeld vandaag? Dan kun je om bij te komen misschien een partijtje gaan ‘golfen ‘… en daarna met een helder hoofd dat werkwoord ‘s vervoegen.
De Woordenlijst erkent intussen beide spellingen, met t en d.