Stel je voor: ik kom bij je thuis het juwelenkistje leeggraaien. Dat is erg en daar moet ik voor gestraft worden. Uiteraard. Maar er is meer: ik kom ’s nachts, met een handlanger én ik zwaai met m’n pistool als je me betrapt. Dat is heel erg en daar moet ik zwaar voor gestraft worden. Uiteraard. Maar zijn dat nu bezwarende of verzwarende omstandigheden? Het zal mij als dief worst wezen, maar de nieuwsdienst wil het graag weten.

Geweld gebruiken en ’s nachts inbreken zijn verzwarende omstandigheden. Door zulke omstandigheden kan een daad des te zwaarder aangerekend worden, zegt Van Dale. Hij heeft mogelijk ook zwaardere gevolgen voor de slachtoffers. In Nederland hebben ze het ook wel eens over strafverzwarende omstandigheden, en dat is precies wat bedoeld is: je krijgt een zwaardere straf omdat je het allemaal nog veel erger gemaakt hebt dan het al was.

Stel dat je me niet betrapt terwijl ik je juwelen kom stelen, maar je buurman ziet me in het holst van de nacht naar je voordeur sluipen. Hij kan dan een bezwarende verklaring tegen me afleggen: hij kan getuigen dat hij me op de plek en op het tijdstip van de diefstal gezien heeft. Zo word ik wel heel erg verdacht. In die zin kun je het ook – met enige moeite – over bezwarende omstandigheden hebben: ’s nachts naar een vreemd huis sluipen is toch wel een ietsepietsje verdacht, al bewijst het niks.

Maar gewoonlijk verwijst bezwarende omstandigheden naar iets anders: naar de omstandigheden die je werk of je situatie lastiger maken. Bij ons is die betekenis niet zo bekend, in Nederland wel. In lawaai, stof en hitte of onder hoge druk moeten werken, zijn bezwarende omstandigheden. Altijd in dezelfde houding naar een scherm moeten kijken ook. Ik wíst gewoon dat ik een loodzware baan had.