“Zware gevechten in Oekraiënse stad Slavjansk”, schreef een collega van deredactie.be vanmorgen. Die combinatie van i, e en trema had ik nog niet eerder gezien. Het was dan ook een slordigheidje, want elders in de tekst stond het zoals het hoort. ‘Oekraïense’, met trema op de i en een e.

Let er maar eens op in de krant en op het scherm. Met ‘Oekraïne’, ‘Oekraïners’ en ‘Oekraïens’ gaat het geregeld mis. In ‘Oekraïne’ en ‘Oekraïners’ zit er geen e achter de i, in ‘Oekraïens’ wel. Onlogisch, zegt u? Misschien. Maar in elk geval wel te verklaren.

Het probleem met de spelling van de heldere, ongedekte /ie/ is dat de regels van de Woordenlijst nogal opvallend veel ‘meestal’ bevatten. Voor het gemak schrijf ik de regels gewoon over:

We schrijven de lange /ie/ meestal als ‘ie’:

1. in een gesloten lettergreep: fiets, niet, advies, plezier, lief, actief;
2. aan het einde van een woord: olie, hatsjie, kwestie, positie, die, neurie, industrie, bacterie;
3. in een beklemtoonde open lettergreep die niet aan het eind van een woord komt: gierig, gieten, spiegel.

We schrijven de lange /ie/ meestal als ‘i’:

1. in een onbeklemtoonde open lettergreep die niet aan het eind van een woord komt: figuur, gitaar, libel, miauw, riool;
2. in het achtervoegsel ‘-isch’: Russisch, romantisch;
3. in veel uitheemse woorden: taxi, piramide, broccoli, ski, souvenir, bikini, alibi.

Er zijn veel uitzonderingen op deze vuistregels. Zo schrijven we ‘gieter’, maar ook ‘liter’, en ‘jullie’ maar ook ‘juli’. De Woordenlijst geeft uitsluitsel.

Ik vermoed dat we ‘Oekraïne’ zo spellen, omdat het als een uitheems woord gezien wordt. In de meeste landnamen wordt een beklemtoonde /ie/ met i gespeld: Argentinië, Niger, Namibië, Fiji, Malediven. Niets zo uitheems als het buitenland waarschijnlijk.

Dezelfde i in een open lettergreep vinden we in de afgeleide vorm ‘Oekraïner’. Maar in het bijvoeglijk naamwoord staat de /ie/ ineens in een gesloten lettergreep. Dan wordt ze ‘ie’ gespeld. Doe je dan niet en schrijf je ‘Oekraïns’, dan lees je dat met de doffe i van kind. ‘Oekraïens’ en ‘Oekraïense’ dus.

Simpel, toch?