Taalcolumns van Ruud Hendrickx

Zo gewoon en toch bijzonder

Vrijdag de laatste aflevering van ‘Thuis’ gezien? Ik wel. Wat hebben ze het weer ongemeen spannend gemaakt. Is Werner echt de afgrond ingereden? Komt Veronique nog levend uit de woestijn? Gelooft Marianne dat Swerts de verkrachter is? Leert Sofie eindelijk Nederlands?

Het was tijdens de zoveelste ruzie in het gezin Bastiaens. Ineens gilt Sofie tegen haar overspelige moeder – en ik vernederlands het veredelde Brabants: “En jij, die niks anders te doen heeft dan op je luie kont liggen!”. ‘Heeft’? Het moet ‘hebt’ zijn, zelfs in soaps.

Staat een ‘die’-zin pal achter een persoonlijk voornaamwoord als ‘jij’, dan gebruiken we de persoonsvorm die bij dat voornaamwoord hoort. Ik, die probeer uit te leggen hoe de vork in de steel zit, hoop dat jij, die nu dit stukje aan het lezen bent, er iets van opsteekt zodat wij, die allemaal fouten maken, het voortaan beter zullen doen. Het klinkt als de Bond zonder Naam, maar de grammatica klopt wel.

Sofie had ook kunnen gillen: “Jij bent het die niks anders te doen heeft dan op je luie kont liggen!”. Nu staat de ‘die’-zin niet bij het voornaamwoord ‘jij’, maar bij ‘het’. Dan staat de persoonsvorm altijd in de derde persoon, maar hij neemt wel het getal van het voornaamwoord over. Ik ben het die probeert uit te leggen hoe het allemaal werkt. Jullie zijn het die er iets van moeten opsteken.

Wie had ooit gedacht dat ‘Thuis’ me nog tot een stukje zou inspireren? Ikzelf, die ernaar kijk om even niks anders te doen dan op mijn luie kont te liggen, zeker niet.