Taalcolumns van Ruud Hendrickx

Hebben of zijn, dat is de vraag

Donna, dat is de fun en de hits. Maar laat je niet misleiden. Op de redactie van die hyperkinetische radio houden ze ook pittige en diepgaande discussies over kwesties als het hebben en het zijn. Is de politie opgetreden en heeft de pianist opgetreden? Ik mag naar goede gewoonte de knoop doorhakken.

De Grote Van Dale laat er geen twijfel over bestaan. ‘Optreden’ wordt altijd met ‘zijn’ vervoegd. Geen onderscheid tussen agenten en pianisten, ze ‘zijn’ allemaal opgetreden. De Hedendaagse Van Dale laat er ook geen twijfel over bestaan. Geen onderscheid tussen agenten en pianisten, ze ‘hebben’ allemaal opgetreden. Tja.

Nu is het misschien opmerkelijk dat twee Van Dales het met elkaar oneens zijn, onverklaarbaar is het niet. De Grote Van Dale is een gedistingeerde oude heer wie tradities na aan het hart liggen. De Hedendaagse Van Dale is een jonge snaak die de trends op de voet volgt. Maar zo’n kerel vergaloppeert zich wel eens in zijn jeugdige overmoed. ‘Optreden’ wordt natuurlijk wel met ‘zijn’ vervoegd. Elke computergebruiker weet dat programma’s om de haverklap afgesloten moeten worden omdat er een fout ‘is’ opgetreden.

Maar goed, de Hedendaagse Van Dale heeft toch maar mooi gemerkt dat ‘optreden’ ook met ‘hebben’ vervoegd wordt. De vraag is alleen wanneer. Ik ben even bij mijn persoonlijke taalgevoel te rade gegaan: ‘zijn’ kan altijd volgens mij, ‘hebben’ gebruik ik voor muzikale optredens en vooral voor informele gelegenheden zoals het concert van een popgroep. Ook een koor kan opgetreden ‘hebben’. Met een klassieke pianist heb ik al wat meer moeite. Die ‘is’ opgetreden voor de koningin. Vind ik.

Eén ding weet ik wel zeker: de politie ‘is’ opgetreden. Hoewel. De politie van Zeeland meldt op haar website dat je een klacht mag indienen als je vindt dat de agenten harder hebben opgetreden dan noodzakelijk was. Dat zal dan wel op de blaaskapel slaan.