“In Kenia is een Belg omgekomen toen een heteluchtballon om een nog onbekende reden neerstortte.” Zo ongeveer moet het in het journaal geklonken hebben. Een van onze kijkers is het er niet mee eens. Of ik eens wil uitleggen wat het verschil is tussen een reden en een oorzaak?

Bij een reden is er invloed van de menselijke wil, bij een oorzaak niet. Een ballon heeft doorgaans geen reden om neer te storten. Tenzij in een Walt Disney-film, waarin een ballon zich als een mens gedraagt en bij zichzelf denkt: “Ik heb er genoeg van, ik wil geen Belgen meer vervoeren. Ik stort neer!”.

Nee, de Belg is omgekomen toen de heteluchtballon waar hij in zat ‘door een nog onbekende oorzaak’ neerstortte. Intussen kennen we de oorzaak wel: de brander zou zijn uitgevallen.

Strikt genomen horen bij een reden ‘waarom’ en ‘omdat’, en bij een oorzaak ‘waardoor’ en ‘doordat’. Maar taal zou geen taal zijn als we ‘omdat’ niet voor redenen én oorzaken konden gebruiken. Je vraagt je dus af ‘waardoor’ het ongeluk met de ballon heeft kunnen gebeuren, en daar kun je gerust op antwoorden dat de ballon neergestort is ‘omdat’ – maar uiteraard ook ‘doordat’ – de brander uitgevallen is.

Kortom, je mag wel doen alsof er een reden is waarom de ballon neerstortte, zolang je het woord ‘reden’ maar niet in de mond neemt. Klinkt bizar, maar zo is het nu eenmaal. Daarom!