“Antigone staat in een poel van licht en brengt een kort zelfbeklag. Daar in die grot zal zij zich ophangen aan haar eigen witte sluier, die ooit haar bruidsluier had moeten worden.”

Nee, beste lezer, ik heb niet te lang in de zon gezeten. Die hoogdravende taal komt uit een toneelrecensie. Ik heb er wel hartelijk om moeten lachen. Waarom dan wel? Probeer je maar ’s voor te stellen wat een ‘bruids-luier’ is. Of wat één s te weinig al niet kan veroorzaken.

Schrijf een tussen-s waar je die hoort, zo hebben we het op school geleerd. Je spelt ‘bruidsjurk’ omdat je de s daar luid en duidelijk kunt horen. Maar soms hoor je de tussen-s niet. Probeer dan een samentrekking te construeren. Zo hoor je aan ‘bruids- en rouwsluier’ dat ‘bruidssluier’ een tussen-s krijgt. Spel je ‘bruidsluier’, dan heb je het over een ding dat de billetjes van de bruid drooghoudt.

Maar daarmee is de kous niet af. Want wie bepaalt dat die tussen-s er moet staan of niet? Zeg je ‘tijdgeest’ of ‘tijdsgeest’, ‘zondagdienst’ of ‘zondagsdienst’, ‘spellingregels’ of ‘spellingsregels’? Dat mogen we van de Algemene Nederlandse Spraakkunst soms zelf bepalen. Hij zegt het zo: “De tussenklank -s- is soms optioneel, waarbij individuele, maar ook geografische verschillen kunnen optreden.” Nederlanders zeggen altijd ‘rundvlees’, Vlamingen zeggen ook wel eens ‘rundsvlees’.

Eigenlijk zijn er geen regels voor de tussen-s te geven. Je kunt het hooguit over tendensen hebben. Van één ding is de ANS wel zeker: als het eerste lid van de samenstelling een verkleinwoord is, krijg je altijd een tussen-s. In de praktijk komen bepaalde vormen wel minder of meer voor. In het woordenboek of de Woordenlijst kun je opzoeken welke vorm de gewoonste is. Staan ze er allebei in, dan mag je kiezen.

En wat hebben de naslagwerken over onze woorden van hierboven te vertellen? We zeggen ‘tijdgeest’, ‘zondagsdienst’ en ‘spelling-’ of ‘spellingsregels’. Tussen ‘drug-’ en ‘drugsgebruik’, ’dood-’ en ‘doodskisten’, ‘voorbehoed-’ en ‘voorbehoedsmiddelen’ mag je ook kiezen. Maar, beste nieuwsredactie, ‘varkenvlees’ zegt echt niemand.