“Mijnheer Hendrickx, ik heb al een paar keer les van u gehad. Mag ik u een taalprobleem voorleggen? Tot nu toe heeft niemand er uitsluitsel over kunnen geven.” Zoiets streelt een mens zijn ijdelheid. “Mag je zeggen ‘olie- en chemische sector’?” Eigenlijk niet, maar toch …

Strikt genomen gaat het om een verkeerde samentrekking. Volgens de strengste regels moeten de samengetrokken elementen dezelfde vorm en betekenis hebben. We kunnen het over ‘thee- en koffiebussen’ hebben omdat het deel ‘bussen’ in beide woorden dezelfde vorm en betekenis heeft. Maar ‘brieven- en autobus’ kan niet, want ‘bus’ betekent in ‘brievenbus’ wat anders dan in ‘autobus’. Ook ‘olie- en chemische sector’ kan volgens de strengste regels niet, want ‘oliesector’ is een samenstelling en ‘chemische sector’ een woordgroep. De vorm is verschillend en dus is de samentrekking fout. Maar toch …

De spraakkunst is in sommige gevallen minder streng. Tegen samentrekkingen zoals hierboven hoeft geen bezwaar gemaakt te worden als het om “semantisch gezien gelijksoortige combinaties” gaat. In mensentaal: als de betekenis van de samengetrokken woorden dicht genoeg bij elkaar ligt. Vooral in geschreven taal komen combinaties voor als ‘om veiligheids- en financiële redenen’, ‘de Europese en gemeenteraadsverkiezingen’, en ‘zowel een professionele als een kinderjury’. Volgens de minder strenge regels hoeft ‘olie- en chemische sector’ dus niet meteen afgekeurd te worden. Maar toch …

De spraakkunst houdt een slag om de arm. Ook al voldoen ze aan alle regels, zegt hij, “samentrekkingen van dit (grammaticaal hybridische) type zijn niet voor iedereen aanvaardbaar”. In mensentaal: sommige taalgebruikers vinden dat ze helemaal niet kunnen. Ikzelf heb er ook mijn twijfels bij, zoals het een voorzichtige taaladviseur betaamt. Wees er zuinig mee.