Ja, kenners hebben het nu al door. Deze jongen is ook gaan snotteren bij ‘The sound of music’. “Do, de do van domino. Re, van repen chocola!” Maar ‘re’ is niet altijd ‘ree’ aan het begin van een woord. Soms is het ‘ruh’. De vraag is alleen maar: wanneer? Goede vraag, maar het antwoord zal niet te best zijn. Ik kan wel een paar algemene tendensen schetsen, maar waterdichte regels kan ik – helaas – niet geven.

In een woord met twee lettergrepen waarin de klemtoon op de laatste lettergreep ligt, is het meestal – daar gaan we al – ‘ruh’. Er zit dus een sjwa in: rebel, recent, recept, reces, record, refrein, regent, regie, repliek (maar ‘respect’ en ‘respons’ spreken we uit met de e van ‘bed’). De ‘regel’ geldt ook als na die beklemtoonde lettergreep nog een sjwa komt, zoals in: recette, recherche, reclame, regime, reserve en revanche. Ook in drielettergrepige woorden op ‘-tie’ zeggen we doorgaans ‘ruh’: receptie, redactie, reflectie, relatie.

Woorden die met ‘re-’ beginnen, hebben we meestal uit een vreemde taal gehaald. De uitspraak in die taal kan helpen om de Nederlandse uitspraak te bepalen. Als het Frans ‘ré-’ spelt, zeggen wij ook meestal ‘ree’: reactie, realisme, recapituleren, recidive, recreatie, referendum, regisseur, reguleren, repareren, residentie, retoriek, revolutie. Spelt het Frans ‘re-’, dan zeggen wij meestal ook ‘ruh’: register, reportage, retoucheren.

Als ‘re-’ de betekenis van ‘opnieuw, weer’ heeft, dan zeggen we meestal ‘ree’: reanimeren (‘weer tot leven brengen’), reconstructie (‘opnieuw construeren’), renoveren (‘weer nieuw maken’), revalideren (‘weer gezond maken’).

Heb je geteld hoe vaak ik ‘meestal’ gebruikt heb? De regels hierboven zijn – ik zal het nog één keer zeggen – niet waterdicht. Ze spreken elkaar ook tegen: waarom gebruiken we bij voorkeur een doffe e in ‘regie’ als het Frans een accent spelt? Daar zullen we mee moeten leren leven. Van één ding ben ik wel honderd percent zeker: we hebben een ‘ruhgering’.